Badania psychotechniczne to nie tylko testy reakcji, koncentracji czy koordynacji wzrokowo-ruchowej. Ich istotnym elementem jest ocena widzenia, która pozwala określić, czy dana osoba potrafi właściwie reagować na bodźce wzrokowe w różnych warunkach. Psycholog bada między innymi widzenie barw przy pomocy tablic Ishihary, widzenie zmierzchowe, a także wrażliwość na olśnienie. To kluczowe aspekty w zawodach, gdzie wzrok jest narzędziem pracy – kierowców, operatorów maszyn czy pilotów.
Test Ishihary – jak ocenia się zdolność rozróżniania barw
Jednym z podstawowych elementów oceny widzenia barw jest test Ishihary, stosowany powszechnie w badaniach psychotechnicznych. Opracowany przez japońskiego okulistę Shinobu Ishiharę, test ten składa się z serii tablic przedstawiających kolorowe punkty, w których ukryte są cyfry lub kształty. Osoba badana ma za zadanie je rozpoznać – dzięki temu psycholog może ocenić, czy występują zaburzenia w postrzeganiu barw, takie jak daltonizm lub inne formy ślepoty barw.
W zależności od liczby i rodzaju tablic wykorzystanych podczas badania, test pozwala wykryć zarówno całkowity brak rozróżniania barw czerwono-zielonych, jak i subtelniejsze odchylenia w percepcji odcieni. Dla osób wykonujących zawody, w których rozpoznawanie barw ma znaczenie bezpieczeństwa – jak kierowcy zawodowi, kolejarze czy elektrycy – wynik tego testu może decydować o dopuszczeniu do pracy.
Psycholog prowadzący badanie analizuje nie tylko prawidłowość odpowiedzi, ale również czas reakcji badanego oraz sposób, w jaki podejmuje decyzję. W przypadku wątpliwości, stosuje się testy uzupełniające, takie jak Farnsworth D-15 lub anomaloskop, które pozwalają dokładniej zdiagnozować rodzaj i stopień zaburzenia barw.
Widzenie zmierzchowe – znaczenie adaptacji oka w trudnych warunkach
Kolejnym ważnym aspektem oceny widzenia w psychotechnice jest badanie widzenia zmierzchowego, czyli zdolności oka do dostosowywania się do niskiego natężenia światła. To parametr, który ma szczególne znaczenie dla kierowców i operatorów maszyn pracujących w zmiennych warunkach oświetleniowych.
Podczas badania wykorzystuje się specjalne urządzenia – adaptometry lub analizatory widzenia nocnego – które pozwalają ocenić czas, w jakim źrenica oraz siatkówka oka reagują na zmianę światła. Psycholog może wówczas ocenić:
-
jak szybko oko przystosowuje się do ciemności po oślepieniu intensywnym światłem,
-
jak precyzyjnie osoba badana dostrzega obiekty w półmroku,
-
czy występują objawy pogorszonej adaptacji wzrokowej, np. przy niedoborach witaminy A czy przemęczeniu.
Widzenie zmierzchowe odgrywa kluczową rolę w bezpieczeństwie ruchu drogowego. Osoby, u których adaptacja oka przebiega zbyt wolno, mogą nie zauważyć pieszego lub przeszkody w czasie jazdy nocą. Dlatego wyniki tego badania są analizowane z dużą starannością – nie tylko w kontekście zdolności fizjologicznych, ale również potencjalnego ryzyka zawodowego.
Wrażliwość na olśnienie – kiedy światło staje się problemem
Badanie wrażliwości na olśnienie ma na celu ocenę, jak ludzki wzrok reaguje na nagłe, intensywne źródła światła. To jedno z najtrudniejszych zadań dla narządu wzroku – w momencie, gdy oko zostaje „oślepione”, dochodzi do chwilowej utraty zdolności widzenia detali. Zjawisko to może być szczególnie niebezpieczne w ruchu drogowym, gdy kierowca napotyka reflektory nadjeżdżającego pojazdu lub ostre światło słoneczne odbijające się od mokrej nawierzchni.
Podczas badania psycholog wykorzystuje specjalne urządzenia – olśnieniomierze lub analizatory kontrastu, które pozwalają ocenić:
-
czas potrzebny do odzyskania prawidłowej ostrości widzenia po ekspozycji na silne światło,
-
poziom kontrastu, przy którym badany zaczyna dostrzegać detale po olśnieniu,
-
subiektywną ocenę dyskomfortu wzrokowego wywołanego światłem.
Wrażliwość na olśnienie bywa większa u osób zmęczonych, niedosypiających lub przyjmujących niektóre leki wpływające na układ nerwowy. Psycholog analizuje więc wyniki w kontekście ogólnego stanu psychofizycznego badanego. W praktyce, osoby o wysokiej wrażliwości na olśnienie mogą doświadczać trudności z oceną odległości i prędkości obiektów w nocy, co znacząco zwiększa ryzyko błędnej reakcji.
Wynik tego badania jest często jednym z kluczowych czynników przy decyzji o przydatności zawodowej w zawodach wymagających precyzyjnej percepcji wzrokowej w zmiennych warunkach świetlnych.
Jak psycholog interpretuje wyniki badań widzenia w psychotechnice
Interpretacja wyników badań widzenia w psychotechnice to proces wymagający dużej wiedzy z zakresu psychologii, optometrii oraz fizjologii oka. Psycholog nie ogranicza się jedynie do odczytania surowych wyników testów – analizuje ich wzajemne zależności, a także to, jak poszczególne zdolności wzrokowe wpływają na efektywność i bezpieczeństwo wykonywania zawodu.
Kluczowe aspekty, które bierze pod uwagę specjalista:
-
spójność wyników – czy osoba uzyskała podobny poziom sprawności w testach barw, widzenia zmierzchowego i olśnienia,
-
kompensacja deficytów – czy badany potrafi świadomie dostosowywać zachowanie do ewentualnych ograniczeń wzrokowych,
-
kontekst zawodowy – znaczenie danego parametru wzroku w konkretnej profesji (np. kierowca, operator wózka widłowego, kontroler ruchu).
Ostateczna ocena psychotechniczna nie polega więc na prostym „zaliczeniu” testu. To analiza całości funkcjonowania wzrokowego człowieka w kontekście wymogów stanowiska pracy. Psycholog może również zarekomendować dodatkowe konsultacje okulistyczne, jeśli zauważy symptomy problemów wymagających pogłębionej diagnostyki.
Dzięki tak kompleksowemu podejściu, ocena widzenia w psychotechnice staje się nie tylko testem sprawności oka, lecz również miarą gotowości do bezpiecznego i odpowiedzialnego działania w zawodzie, w którym percepcja wzrokowa ma kluczowe znaczenie.
Dodatkowe informacje: badania psychologiczne Warszawa.
